Перевод с санскрита и комментарии: Алексей Фурман

दृष्टिपरीक्षा  सप्तविंशतितमं प्रकरणं नागार्जुनकृतम्
dṛṣṭi-parīkṣā saptaviṃśatitamam prakaraṇam nāgārjuna-kṛtam

॥दृष्टिपरीक्षा॥ (dṛṣṭi-parīkṣā)  f sg nom  анализ взглядов / точек зрения
॥परीक्षा॥ (parīkṣā) f sg nom анализ
॥सप्तविंशतितमं॥ (saptaviṃśatitamam) num ord nom двадцать седьмое
॥प्रकरणं॥ (prakaraṇam) n sg nom глава
॥नागार्जुनकृतम्॥ (nāgārjuna-kṛtam) созданная Нагарджунной.

Анализ взглядов – двадцать седьмая созданная Нагарджуной.

अभूमतीतमध्वानं नाभूमिति च दृष्टयः।
यास्ताः शाश्वतलोकाद्याः पूर्वान्तं समुपाश्रिताः॥१॥

(Śloka Pathyā)
‿ − ‿ − ¦ ‿ − − − ¦¦ − − ‿ ‿ ¦ ‿ − ‿
abhūm atītam adhvānam na abhūm iti ca dṛṣṭayas |
− − − ‿ ¦ ‿ − − − ¦¦ − − − ‿ ¦ ‿ − ‿
yās tās śāśvata-loka-ādyās pūrva-antam samupāśritās ||27.1||

॥अभूम्॥(abhūm)  √bhū aor 1st sg я существовал
॥अतीतम्॥(atītam)  m sg acc прошлый
॥अध्वानम्॥(adhvānam) m sg acc дословно – путь, путешествие; но в буддийских и джайниских текстах переводится как время
॥न॥ (na) не
॥इति॥ (iti) вот
॥च॥ (ca) и
॥दृष्टयः॥ (dṛṣṭayas) f pl nom взгляды
॥याः॥ (
yās) f pl nom которые
॥ताः॥ (tās) f pl nom те
॥शाश्वतलोकाद्याः॥ (śāśvata-loka-ādyās) f pl nom вечный мир и другие
॥पूर्वान्तम्॥ (pūrva-antam) m sg acc прошлого
॥समुपाश्रिताः॥(samupāśritās)  √śri pp f pl nom основаны

Взгляды: “я существовал и не существовал в прошлое время” и те которые вечный мир и другие основаны на прошлом (на взглядах на прошлое).


दृष्टयो न भविष्यामि किमन्योऽनागतेऽध्वनि।
भविष्यामीति चान्ताद्या अपरान्तं समाश्रिताः॥२॥

(Śloka Pathyā)
− ‿ − ‿ ¦ ‿ − − ‿ ¦¦ ‿ − − − ¦ ‿ − ‿
dṛṣṭays na bhaviṣyāmi kim anyas anāgate adhvani |
‿ − − − ¦ ‿ − − − ¦¦ ‿ ‿ − − ¦ ‿ − ‿
bhaviṣyāmi iti ca anta-ādyās apara-antam samāśritās ||27.2||

॥दृष्टयः॥ (dṛṣṭayas) f pl nom взгляды
॥न॥ (na) не
॥भविष्यामि॥ (bhaviṣyāmi) √bhū fut 1st sg я буду
॥किम्॥ (kim) что
॥अन्यः॥ (anyas) другой
॥अनागते॥ (anāgate) m sg loc в будущем
॥अध्वनि॥ (adhvani) m sg loc во времени
॥इति॥ (iti) вот
॥च॥(ca) и
॥अन्ताद्याः॥ (anta-ādyās) конец и другие
॥अपरान्तम्॥ (apara-antam) будущее
॥समाश्रिताः॥(samāśritās) зависимые

Взгляды: “что за другой я буду существовать, не буду существовать в будущем времени?” и конец  и другие  – зависимы от будущего (от взглядов на будущее).


अभूमतीतमध्वानमित्येतन्नोपपद्यते।
यो हि जन्मसु पूर्वेषु स एव न भवत्ययम्॥३॥

(Śloka Pathyā)
‿ − ‿ − ¦ ‿ − − ‿ ¦¦ − − − − ¦ ‿ − ‿
abhūm atītam adhvānam iti etat na upapadyate |
− ‿ − ‿ ¦ ‿ − − ‿ ¦¦ ‿ − ‿ ‿ ¦ ‿ − ‿
yas hi janmasu pūrveṣu sa eva na bhavati ayam ||27.3||

॥अभूम्॥(abhūm)  √bhū aor 1st sg я существовал
॥अतीतम्॥(atītam)  m sg acc прошлый
॥अध्वानम्॥(adhvānam) m sg acc дословно – путь, путешествие; но в буддийских и джайниских текстах переводится как время
॥इति॥ (iti) вот
॥एतत्॥ (etat) это
॥न॥ (na) не
॥उपपद्यते॥ (upapadyate) уместно
॥यः॥ (
yas) который
॥हि॥  (hi) ведь
॥जन्मसु॥ (janmasu) janman n pl loc в рождениях
॥पूर्वेषु॥ (pūrveṣu) pūrva n pl loc в предыдущих
॥स॥ (sa) он
॥एव॥ (eva) же
॥भवति॥(bhavati) есть
॥अयम्॥(ayam) m sg nom этот

(Сказать): ” (Я) существовал в прошлом времени” – это неуместно. Ведь который в предыдущих рождениях, он же этот не существует (сейчас).


स एवात्मेति तु भवेदुपादानं विशिष्यते।
उपादानविनिर्मुक्त आत्मा ते कतमः पुनः॥४॥

(Śloka Na-vipulā)
‿ − − − ¦ ‿ ‿ ‿ − ¦¦ ‿ − − − ¦ ‿ − ‿
sa eva ātmā iti tu bhavet upādānam viśiṣyate |
‿ − − ‿ ¦ ‿ − − ‿ ¦¦ − − − ‿ ¦ ‿ − ‿ −
upādāna-vinirmuktas ātmā te katamas punar ||27.4||

॥स॥ (sa) он
॥एव॥(eva) же
॥आत्मा॥ (ātmā) Я
॥इति॥ (iti) вот
॥तु॥ (tu) но
॥भवेत्॥(bhavet) opt 3rd sg был бы
॥उपादानम्॥ (upādānam) n sg nom присвоение
॥विशिष्यते॥ (viśiṣyate) √śiṣ pass 3rd sg отличается
॥उपादानविनिर्मुक्तः॥ (upādāna-vinirmuktas) свободный от присвоения
॥ते॥ (te) у тебя
॥कतमः॥ (katamas) который из многих
॥पुनः॥(punar) более того

Но (если) было бы “ тоже самое Я”, присвоение отличается (от Я). Более того, свободный от присвоения, какое (из многих) Я – твоё? 

उपादानविनिर्मुक्तो नास्त्यात्मेति कृते सति।
स्यादुपादानमेवात्मा नास्ति चात्मेति वः पुनः॥५॥

(Śloka Pathyā)
‿ − − ‿ ¦ ‿ − − − ¦¦ − − − ‿ ¦ ‿ − ‿
upādāna-vinirmuktas na asti ātmā iti kṛte sati |
− ‿ − − ¦ ‿ − − − ¦¦ − ‿ − − ¦ ‿ − ‿
syāt upādānam eva ātmā na asti ca ātmā iti vas punar ||27.5||

॥उपादानविनिर्मुक्तः॥ (upādāna-vinirmuktas) свободный от присвоения
॥न॥ (na) не
॥अस्ति॥ (asti) есть, существует
॥आत्मा॥ (ātmā) Я
॥इति॥ (iti) вот
॥कृते॥ (kṛte) pp m sg loc в сделанном
॥सति॥(sati) pap m sg loc в существующем
॥स्यात्॥ (
syāt) был бы
॥उपादानम्॥ (upādānam) n sg nom присвоение
॥एव॥(eva) же
॥वः॥ (vas) pl gen у вас
॥पुनः॥ (punar) более того

Когда было сделано (сказано): “Нет Я свободного от присвоения”, Я было бы – это именно присвоение, а с другой стороны, вашего Я нет.



न चोपादानमेवात्मा व्येति तत्समुदेति च।
कथं हि नामोपादानमुपादाता भविष्यति॥६॥

(Śloka Ma-vipulā)
‿ − − − ¦ ‿ − − − ¦¦ − ‿ − ‿ ¦ ‿ − ‿ −
na ca upādānam eva ātmā vyeti tat samudeti ca |
‿ − ‿ − ¦ −, − − ‿ ¦¦ ‿ − − − ¦ ‿ − ‿
katham hi nāma upādānam upādātā bhaviṣyati ||27.6||

॥न॥ (na) не
॥च॥(ca) и
॥उपादानम्॥ (upādānam) n sg nom присвоение
॥एव॥(eva) же
॥आत्मा॥ (ātmā) Я
॥व्येति॥ (vyeti) √i pres 3rd sg разрушается
॥तत्॥ (tat) то
॥समुदेति॥(samudeti) √i pres 3rd sg возникает
॥कथम्॥ (katham) как
॥हि॥ (hi) ведь  
॥नाम॥ (nāma) действительно
॥उपादाता॥ (upādātā) upādātṛ m sg nom присвоитель
॥भविष्यति॥ (bhaviṣyati) будет

Неверно что Я это именно присвоение, (так как) оно погибает и возникает. Ведь, присвоитель как же будет называться присвоением?



अन्यः पुनरुपादानादात्मा नैवोपपद्यते।
गृह्यते ह्यनुपादानो यद्यन्यो न च गृह्यते॥७॥

(Śloka Pathyā)
− − ‿ ‿ ¦ ‿ − − − ¦¦ − − − − ¦ ‿ − ‿
anyas punar upādānāt ātmā na eva upapadyate |
− ‿ − ‿ ¦ ‿ − − − ¦¦ − − − ‿ ¦ ‿ − ‿
gṛhyate hi anupādānas yadi anyas na ca gṛhyate ||27.7||


॥अन्यः॥ (anyas) другой
॥पुनः॥ (punar) более того
॥उपादानात्॥ (upādānāt) m sg abl от присвоения
॥आत्मा॥ (ātmā) Я
॥न॥ (na) не
॥एव॥(eva) же
॥उपपद्यते॥ (upapadyate) уместно
॥गृह्यते॥ (gṛhyate) √grah pass 3rd sg схватывается
॥हि॥ (hi) ведь  
॥अनुपादानः॥  (anupādānas) тот который без присвоения
॥यदि॥ (yadi) если
॥च॥(ca) и

Опять же, неуместно другое Я отличное от присвоения. Ведь если другой (был бы), схватывается без присвоения, но (он) не схватывается.

एवं नान्य उपादानान्न चोपादानमेव सः।
आत्मा नास्त्यनुपादानः नापि नास्त्येष निश्चयः॥८॥

(Śloka Pathyā)
− − − ‿ ¦ ‿ − − − ¦¦ ‿ − − − ¦ ‿ − ‿
evam na anyas upādānāt na ca upādānam eva sas |
− − − ‿ ¦ ‿ − − − ¦¦ − ‿ − − ¦ ‿ − ‿
ātmā na asti anupādānas na api na asti eṣas niścayas ||27.8||

॥एवम्॥ (evam) таким образом
॥न॥ (na) не
॥अन्यः॥ (anyas) другой
॥उपादानात्॥ (upādānāt) m sg abl от присвоения
॥च॥(ca) и
॥उपादानम्॥ (upādānam) n sg nom присвоение
॥एव॥(eva) же
॥सः॥ (sas) он
॥आत्मा॥  (
ātmā) Я
॥अस्ति॥ (asti) есть, существует
॥अनुपादानः॥  (anupādānas) без присвоения
॥अपि॥ (api) также
॥एष॥ (eṣa) этот
॥निश्चयः॥(niścayas) m sg nom уверенность

Таким образом, не другое чем присвоение, и не присвоение же оно. Я не существует без присвоения, нет также уверенности (что) это не существует (вообще).

नाभूमतीतमध्वानमित्येतन्नोपपद्यते।
यो हि जन्मसु पूर्वेषु ततोऽन्यो न भवत्ययम्॥९॥

(Śloka Pathyā)
− − ‿ − ¦ ‿ − − ‿ ¦¦ − − − − ¦ ‿ − ‿
na abhūm atītam adhvānam iti etat na upapadyate |
− ‿ − ‿ ¦ ‿ − − ‿ ¦¦ ‿ − − ‿ ¦ ‿ − ‿
yas hi janmasu pūrveṣu tatas anyas na bhavati ayam ||27.9||

॥न॥ (na) не
॥अभूम्॥(abhūm)  √bhū aor 1st sg я существовал
॥अतीतम्॥(atītam)  m sg acc прошлый
॥अध्वानम्॥(adhvānam) m sg acc дословно – путь, путешествие; но в буддийских и джайниских текстах переводится как время
॥एतत्॥ (etat) это
॥उपपद्यते॥ (upapadyate) уместно
॥यः॥ (yas) который
॥हि॥ (hi) ведь  
॥जन्मसु॥ (janmasu) janman n pl loc в рождениях
॥पूर्वेषु॥ (pūrveṣu) pūrva n pl loc в предыдущих
॥ततः॥ (tatas) от того
॥अन्यः॥ (anyas) другой, отличный
॥भवति॥ (bhavati) существует
॥अयम्॥ (ayam) m sg nom этот

(Взгляд:) “я не существовал в прошлое время”, – это неуместен. Ведь он не существует отличный от того который предыдущих рождениях.


यदि ह्ययं भवेदन्यः प्रत्याख्यायापि तं भवेत्।
तथैव च स संतिष्ठेत्तत्र जायेत चामृतः॥१०॥

(Śloka Pathyā)
‿ − ‿ − ¦ ‿ − − − ¦¦ − − − − ¦ ‿ − ‿
yadi hi ayam bhavet anyas pratyākhyāya api tam bhavet |
‿ − ‿ ‿ ¦ ‿ − − − ¦¦ − ‿ − − ¦ ‿ − ‿
tathā eva ca sa saṃtiṣṭhet tatra jāyeta ca amṛtas ||27.10||

॥यदि॥ (yadi) если
॥हि॥ (hi) ведь  
॥अयम्॥ (ayam) m sg nom этот
॥भवेत्॥(bhavet) opt 3rd sg был бы
॥अन्यः॥ (anyas) другой, отличный
॥प्रत्याख्याय॥(pratyākhyāya) √khyā 2P ~ya ger опровергая
॥अपि॥ (api) также
॥तम्॥ (tam) его
॥तथा॥ (tathā) так
॥एव॥(eva) же
॥च॥(ca) и
॥स॥ (sa) он
॥संतिष्ठेत्॥ (saṃtiṣṭhet) √sthā opt 3rd sg остался бы
॥तत्र॥ (tatra) там  
॥जायेत॥ (jāyeta) √jan caus opt 3rd sg  дал бы рождение
॥अमृतः॥ (amṛtas) m sg nom бессмертный

Ведь если был бы отличный (прошлый), (то) даже опровергая его (прошлого) этот (настоящий) был бы. И также он оставался бы (в прошлом) и там бессмертный дал бы рождение. *
*то есть не умерев в прошлой жизни, родился бы в этой.



उच्छेदः कर्मणां नाशस्तथान्यकृतकर्मणाम्।
अन्येन परिभोगः स्यादेवमादि प्रसज्यते॥११॥

(Śloka Pathyā)
− − − − ¦ ‿ − − − ¦¦ ‿ − ‿ ‿ ¦ ‿ − ‿
ucchedas karmaṇām nāśas tathā anya-kṛta-karmaṇām |
− −‿ ‿  ¦ ‿ − − − ¦¦ − ‿ − − ¦ ‿ − ‿
anyena praribhogas syāt evam-ādi prasajyate ||27.11||

॥उच्छेदः॥  (ucchedas) m sg nom уничтожение, разрушение или в соответствии с Hybrid Sanskrit, прерывание (потока сознания).
॥कर्मणाम्॥ (karmaṇām) n pl gen у действий  
॥नाशस्॥ (nāśas) m sg nom гибель,  уничтожение
॥तथा॥ (tathā) так же
॥अन्यकृतकर्मणाम्॥ (anya-kṛta-karmaṇām) n pl gen у другими сделанных дел
॥अन्येन॥ (
anyena) m sg inst  другим
॥परिभोगः॥ (praribhogas) m sg nom – Hybrid Sanskrit пользование плодами или прибылью от чего-либо, принадлежащего другому, имеется в виду переживание не своей кармы
॥स्यात्॥ (syāt) был бы
॥एवमादि॥ (evam-ādi) так далее
॥प्रसज्यते॥ (prasajyate) следует

Здесь мы продолжаем десятую шлоку, что ещё следует:
разрушение (прерывание потока сознания), уничтожение действий (прошлой кармы), а также переживание одним  другими сделанных дел было бы, (и) так далее следует.

नाप्यभूत्वा समुद्भूतो दोषो ह्यत्र प्रसज्यते।
कृतको वा भवेदात्मा संभूतो वाप्यहेतुकः॥१२॥

(Śloka Pathyā)
− ‿ − − ¦ ‿ − − − ¦¦ − − − − ¦ ‿ − ‿
na api abhūtvā samudbhūtas doṣas hi atra prasajyate |
‿ ‿ − − ¦ ‿ − − − ¦¦ − − − − ¦ ‿ − ‿
kṛtakas vā bhavet ātmā saṃbhūtas vā api ahetukas ||27.12||

॥न॥ (na) не
॥अपि॥ (api) также
॥अभूत्वा॥ (abhūtvā) ger не быв
॥समुद्भूतः॥ (samudbhūtas) возникший
॥दोषः॥ (doṣas) m sg nom ошибка
॥हि॥ (hi) ведь
॥अत्र॥  (atra) здесь
॥प्रसज्यते॥ (prasajyate) следует
॥कृतकः॥ (
kṛtakas) m sg nom сделанный
॥वा॥ (vā) или
॥भवेत्॥ (bhavet) был бы
॥आत्मा॥ (ātmā) Я
॥संभूतः॥ (saṃbhūtas) возникший
॥अहेतुकः॥ (ahetukas) m sg nom беспричинный

Также не быв, возникший (был бы). Ведь здесь следует ошибка – Я  – был бы или сделанный или также возникший беспричинно.


एवं दृष्टिरतीते या नाभूमहमभूमहम्।
उभयं नोभयं चेति नैषा समुपपद्यते॥१३॥

(Śloka Pathyā)
− − − ‿ ¦ ‿ − − − ¦¦ − − ‿ ‿ ¦ ‿ − ‿
evam dṛṣṭis atīte yā na abhūm aham abhūm aham |
‿ ‿ − − ¦ ‿ − − ‿ ¦¦ − − ‿ ‿ ¦ ‿ − ‿
ubhayam na ubhayam ca iti na eṣā samupapadyate ||27.13||

॥एवम्॥ (evam) таким образом
॥दृष्टिः॥ (dṛṣṭis) f sg nom точка зрения
॥अतीते॥ (atīte) m sg loc в прошлом
॥या॥ (yā) которая
॥न॥ (na) не
॥अभूम्॥(abhūm)  √bhū aor 1st sg я существовал
॥अहम्॥ (aham) я
॥उभयम्॥ (ubhayam) оба
॥च॥(ca) и
॥इति॥ (iti) вот
॥एषा॥ (eṣā) f sh nom эта
॥समुपपद्यते॥ (samupapadyate) sam-upa-√pad pres 3rd sg случается, происходит, имеет место, возникает

Таким образом, не возникает точка зрения: “я в прошлом не существую, я существую, оба (не существую и существую) и не оба (ни не существую и не  существую)”.


अध्वन्यनागते किं नु भविष्यामीति दर्शनम्।
न भविष्यामि चेत्येतदतीतेनाध्वना समम्॥१४॥

(Śloka Pathyā)
− − ‿ − ¦ ‿ − − ‿ ¦¦ ‿ − − − ¦ ‿ − ‿
adhvani anāgate kim nu bhaviṣyāmi iti darśanam |
‿ ‿ − − ¦ ‿ − − ‿ ¦¦ ‿ − − − ¦ ‿ − ‿
na bhaviṣyāmi ca iti etat atītena adhvanā samam ||27.14||

॥अध्वनि॥ (adhvani) m sg loc во времени
॥अनागते॥  (anāgate) m sg loc в будущем
॥किम्॥ (kim) что
॥नु॥ (nu) действительно
॥भविष्यामि॥ (bhaviṣyāmi) fut 1st sg я буду существовать
॥इति॥ (iti) вот
॥दर्शनम्॥ (darśanam) n sg nom точка зрения
॥न॥ (
na) не
॥च॥(ca) и
॥इति॥ (iti) вот
॥एतत्॥ (etat) этот
॥अतीतेन॥ (atītena) m sg inst с прошлым
॥अध्वना॥ (adhvanā) m sg inst со временем
॥समम्॥ (samam) похожее

Точка зрения ” что я действительно буду существовать в будущем времени?” и ” я не буду существовать?”, она схожа с прошлым временем.


स देवः स मनुष्यश्चेदेवं भवति शाश्वतम्।
अनुत्पन्नश्च देवः स्याज्जायते न हि शाश्वतम्॥१५॥

(Śloka Pathyā)
‿ − − ‿ ¦ ‿ − − − ¦¦ − − ‿ ‿ ¦ ‿ − ‿
sa devas sa manuṣyas ced evam bhavati śāśvatam |
‿ − − − ¦ ‿ − − − ¦¦ − ‿ − ‿ ¦ ‿ − ‿
anutpannas ca devas syāt jāyate na hi śāśvatam ||27.15||

॥स॥ (sa) он
॥देवः॥(devas) m sg nom бог  
॥मनुष्यस्॥ (manuṣyas) m sg nom человек
॥चेद्॥ (ced) если
॥एवम्॥ (evam) таким образом
॥भवति॥  (bhavati) становится
॥शाश्वतम्॥ (śāśvatam) n sg nom постоянное
॥अनुत्पन्नः॥ (
anutpannas) √pad pp m sg nom не возникший
॥च॥(ca) и
॥स्यात्॥ (syāt) был бы
॥जायते॥  (jāyate) √jan pass 3rd sg рождается
॥न॥ (na) не
॥हि॥ (hi) ведь

Если этот бог (в одной жизни) – он (же) человек (в другой), (то) таким образом существует (что-то) постоянное. И не возникший бог существовал бы, ведь постоянное не рождается.

देवादन्यो मनुष्यश्चेदशाश्वतमतो भवेत्।
देवादन्यो मनुष्यश्चेत्संततिर्नोपपद्यते॥१६॥

(Śloka Pathyā)
− − − − ¦ ‿ − − − ¦¦ ‿ − ‿ ‿ ¦ ‿ − ‿
devāt anyas manuṣyas ced aśāśvatam atas bhavet |
− − − − ¦ ‿ − − − ¦¦ − ‿ − − ¦ ‿ − ‿
devāt anyas manuṣyas ced saṃtatis na upapadyate ||27.16||

॥देवात्॥ (devāt) m sg abl от бога
॥अन्यः॥ (anyas) другой
॥मनुष्यस्॥ (manuṣyas) m sg nom человек
॥चेद्॥ (ced) если
॥अशाश्वतम्॥ (aśāśvatam) n sg nom не постоянное
॥अतः॥  (atas) поэтому
॥भवेत्॥ (bhavet) был бы
॥संततिः॥ (saṃtatis) f sg nom непрерывность
॥न॥ (na) не
॥उपपद्यते॥ (upapadyate) имеет место

Если человек другой чем Бог, тогда было бы (что-то) непостоянное. Если человек другой чем Бог, непрерывность не имеет место.


दिव्यो यद्येकदेशः स्यादेकदेशश्च मानुषः।
अशाश्वतं शाश्वतं च भवेतच्च न युज्यते॥१७॥

(Śloka Ra-vipulā)
− − − − ¦ ‿ − − − ¦¦ − ‿ − − ¦ ‿ − ‿ −
divyas yadi eka-deśas syāt eka-deśas ca mānuṣas |
‿ − ‿ −, ¦ − ‿ − ‿ ¦¦ ‿ − − ‿ ¦ ‿ − ‿
aśāśvatam śāśvatam ca bhavet tat ca na yujyate ||27.17||

॥दिव्यः॥ (divyas) m sg nom божественный
॥यदि॥ (yadi) если
॥एकदेशः॥ (eka-deśas)  m sg nom одна сторона, одна часть
॥स्यात्॥ (syāt) был бы
॥च॥(ca) и
॥मानुषः॥ (mānuṣas) m sg nom человеческий
॥अशाश्वतम्॥  (
aśāśvatam) n sg nom не постоянное
॥शाश्वतम्॥ (śāśvatam) n sg nom постоянное
॥भवेत्॥ (bhavet) был бы
॥तत्॥ (tat) то
॥न॥ (na) не
॥युज्यते॥ (yujyate) уместно

Если бы одна часть была божественная и другая человеческая, непостоянное и постоянное было бы (вместе) и то – неуместно.

अशाश्वतं शाश्वतं च प्रसिद्धमुभयं यदि।
सिद्धे न शाश्वतं कामं नैवाशाश्वतमित्यपि॥१८॥

(Śloka Ra-vipulā)
‿ − ‿ −,¦ − ‿ − ‿ ¦¦ ‿ − ‿ ‿ ¦ ‿ − ‿ −
aśāśvatam śāśvatam ca prasiddham ubhayam yadi |
− − ‿ − ¦ ‿ − − − ¦¦ − − − ‿ ¦ ‿ − ‿
siddhe na śāśvatam kāmam na eva aśāśvatam iti api ||27.18||

॥अशाश्वतम्॥  (aśāśvatam) n sg nom не постоянное
॥शाश्वतम्॥ (śāśvatam) n sg nom постоянное
॥च॥(ca) и
॥प्रसिद्धम्॥ (prasiddham) √sidh pp n sg nom установленное
॥उभयम्॥ (ubhayam) оба
॥यदि॥ (yadi) если
॥सिद्धे॥ (siddhe) √sidh pp n sg loc в установленном  
॥न॥ (na) не
॥कामम्॥ (kāmam) охотно
॥एव॥(eva) же
॥इति॥ (iti) вот
॥अपि॥ (api) также

Если (бы) не постоянное и постоянное (были бы) оба установлены, (то) также в установленном (состоянии) “охотно (были бы) ни постоянное и ни не-постоянное”.

कुतश्चिदागतः कश्चित्किंचिद्नच्छेत्पुनः क्वचित्।
यदि तस्मादनादिस्तु संसारः स्यान्न चास्ति सः॥१९॥

(Śloka Pathyā)
‿ − ‿ − ¦ ‿ − − − ¦¦ − − − − ¦ ‿ − ‿
kutas-cid āgatas kas-cid kim-cid gacchet punar kva-cid |
‿ ‿ − − ¦ ‿ − − ‿ ¦¦ − − − − ¦ ‿ − ‿
yadi tasmāt anādis  tu saṃsāraḥ syāt na ca asti sas ||27.19||

॥कुतश्चिद्॥ (kutas-cid) откуда либо
॥आगतः॥  (āgatas) pp m sg nom пришедший
॥कश्चिद्॥ (kas-cid) кто-либо
॥किंचिद्॥ (kim-cid) куда-либо
॥गच्छेत्॥ (gacchet) √gam opt 3rd sg шёл бы
॥पुनः॥  (punar) более того
॥क्वचित्॥ (kva-cid) где-либо
॥यदि॥ (
yadi) если
॥तस्मात्॥ (tasmāt) от того
॥अनादिः॥ (anādis) m sg nom безначальный
॥तु॥ (tu) но
॥संसारः॥ (saṃsāraḥ) m sg nom сансара
॥स्यात्॥ (syāt) был бы
॥न॥ (na) не
॥च॥(ca) и
॥अस्ति॥ (asti) есть, существует
॥सः॥ (sas) он

Более того, если кто-либо пришедший откуда либо, (и после) шёл бы куда-либо где -либо, от того самсара была бы безначальная. А она не безначальная.



नास्ति चेच्छाश्वतः कश्चित् को भविष्यत्यशाश्वतः।
शाश्वतोऽशाश्वतश्चापि द्वाभ्यामाभ्यां तिरस्कृतः॥२०॥

(Śloka Pathyā)
− ‿ − − ¦ ‿ − − − ¦¦ − ‿ − − ¦ ‿ − ‿
na asti ced śāśvatas kas-cid kas bhaviṣyati aśāśvatas |
− ‿ − − ¦ ‿ − − − ¦¦ − − − − ¦ ‿ − ‿
śāśvatas aśāśvatas ca api dvābhyām ābhyām tiraskṛtaḥ ||27.20||

॥न॥ (na) не
॥अस्ति॥ (asti) есть, существует
॥च॥(ca) и
॥शाश्वतः॥ (śāśvatas) n sg nom постоянный
॥कश्चिद्॥ (kas-cid) кто-либо
॥कः॥ (kas) кто
॥भविष्यति॥ (bhaviṣyati) будет
॥अशाश्वतः॥ (aśāśvatas) n sg nom не постоянный
॥अपि॥ (api) также
॥द्वाभ्याम्॥ (dvābhyām) m du abl из двух
॥आभ्याम्॥  (ābhyām) ayam m du abl из этих
॥तिरस्कृतः॥ (tiraskṛtaḥ) исключенный, опровергнутый

Если нет никого постоянного, кто будет непостоянный и также постоянный, и непостоянный? (Каждый из этих) двух (был уже) опровергнут.




अन्तवान् यदि लोकः स्यात्परलोकः कथं भवेत्।
अथाप्यनन्तवांल्लोकः परलोकः कथं भवेत्॥२१॥

(Śloka Pathyā)
− ‿ − ‿ ¦ ‿ − − − ¦¦ ‿ ‿ − − ¦ ‿ − ‿
antavān yadi lokas syāt para-lokas katham bhavet |
‿ − ‿ − ¦ ‿ − − − ¦¦ ‿ ‿ − − ¦ ‿ − ‿
atha api anantavān lokas para-lokas katham bhavet ||27.21||

॥अन्तवान्॥ (antavān) ~vat sfx adj m sg nom имеющий конец
॥यदि॥ (yadi) если
॥लोकः॥ (lokas) m sg nom мир
॥स्यात्॥ (syāt) был бы
॥परलोकः॥ (paralokas) m sg nom другой мир
॥कथम्॥  (katham) как
॥भवेत्॥ (bhavet) был бы
॥अथा॥ (atha) кроме того
॥अपि॥ (api) также
॥अनन्तवान्॥(anantavān) ~vat sfx adj m sg nom не имеющий конец

Если был бы мир имеющий конец, как был бы другой мир? А также, если (был бы) мир не имеющий конец, как был бы другой мир?


स्कन्धानामेष संतानो यस्माद्दीपार्चिषामिव।
प्रवर्तते तस्मान्नान्तानन्तवत्त्वं च युज्यते॥२२॥

(Śloka Pathyā)
− − − − ¦ ‿ − − − ¦¦ − − − − ¦ ‿ − ‿
skandhānām eṣa saṃtānas yasmāt dīpa-arciṣām iva |
‿− ‿ − ¦ − − − − ¦¦ − ‿ − − ¦ ‿ − ‿
pravartate tasmāt na anta-anantavattvam ca yujyate ||27.22||

॥स्कन्धानाम्॥ (skandhānām) m pl gen у агрегатов
॥एष॥ (eṣa) этот
॥संतानः॥  (saṃtānas) m sg nom непрерывность
॥यस्मात्॥ (yasmāt) от которого
॥दीपार्चिषाम्॥ (dīpa-arciṣām) n pl gen у пламеней ламп
॥इव॥ (iva) подобно
॥प्रवर्तते॥  (
pravartate) происходит
॥तस्मात्॥ (tasmāt) от того
॥न॥ (na) не
॥अन्तानन्तवत्त्वम्॥ (anta-anantavattvam) –tvam [sfx] n sg nom конечность – бесконечность
॥च॥(ca) и
॥युज्यते॥ (yujyate) уместно

От чего эта непрерывность у агрегатов происходит подобно (непрерывности) пламеней ламп, от того, не уместна ни конечность, ни бесконечность.




पूर्वे यदि च भज्येरन्नुत्पद्येरन्न चाप्यमी।
स्कन्धाः स्कन्धान् प्रतीत्येमानथ लोकोऽन्तवान् भवेत्॥२३॥
(Śloka Pathyā)
− − ‿ ‿ ¦ ‿ − − − ¦¦ − − − − ¦ ‿ − ‿
pūrve yadi ca bhajyeran utpadyeran na ca api amī |
− − − − ¦ ‿ − − − ¦¦ ‿ ‿ − − ¦ ‿ − ‿
skandhās skandhān pratītya imān atha lokas antavān bhavet ||27.23||

॥पूर्वे॥ (pūrve) m pl nom предыдущие  
॥यदि॥ (yadi) если
॥च॥(ca) и
॥भज्येरन्॥ (bhajyeran) √bhañj pass opt 3rd pl разрушились бы
॥उत्पद्येरन्॥ (utpadyeran)  pass opt 3rd pl возникли бы
॥न॥ (na) не
॥अपि॥ (api) также
॥अमी॥ (amī) asau m pl nom те
॥स्कन्धाः॥ (
skandhas) m pl nom агрегаты
॥स्कन्धान्॥ (skandhān) m pl acc агрегаты
॥प्रतीत्य॥ (pratītya) завися
॥इमान्॥ (imān) ayam m pl acc этих
॥अथ॥ (atha) тогда
॥लोकः॥ (lokas) m sg nom мир
॥अन्तवान्॥ (antavān) ~vat sfx adj m sg nom имеющий конец
॥भवेत्॥ (bhavet) был бы

И если бы предыдущие (агрегаты – этой жизни) были бы разрушены, и также те (будущей жизни) агрегаты завися от этих (этой жизни) агрегатов не возникли бы, тогда мир был бы конечный.

पूर्वे यदि न भज्येरन्नुत्पद्येरन्न चाप्यमी।
स्कन्धाः स्कन्धान् प्रतीत्येमांल्लोकोऽनन्तो भवेदथ॥२४॥

(Śloka Pathyā)
− − ‿ ‿ ¦ ‿ − − − ¦¦ − − − − ¦ ‿ − ‿
pūrve yadi na bhajyeran utpadyeran na ca api amī |
− − − − ¦ ‿ − − − ¦¦ − − − − ¦ ‿ − ‿
skandhās skandhān pratītya imān lokas anantas bhavet atha ||27.24||

॥पूर्वे॥ (pūrve) m pl nom предыдущие  
॥यदि॥ (yadi) если
॥न॥ (na) не
॥भज्येरन्॥ (bhajyeran) √bhañj pass opt 3rd pl разрушились бы
॥उत्पद्येरन्॥ (utpadyeran)  pass opt 3rd pl возникли бы
॥च॥(ca) и
॥अपि॥ (api) также
॥अमी॥ (amī) asau m pl nom те
॥स्कन्धाः॥ (
skandhas) m pl nom агрегаты
॥स्कन्धान्॥ (skandhān) m pl acc агрегаты
॥प्रतीत्य॥ (pratītya) завися
॥इमान्॥ (imān) ayam m pl acc этих
॥लोकः॥ (lokas) m sg nom мир
॥अनन्तः॥ (anantas) бесконечный
॥भवेत्॥ (bhavet) был бы
॥अथ॥ (atha) тогда, этак

И если бы предыдущие (агрегаты – этой жизни) не разрушились бы, и также те (будущей жизни) агрегаты завися от этих (этой жизни) агрегатов возникли бы, тогда мир был бесконечный.





अन्तवानेकदेशश्चेदेकदेशस्त्वनन्तवान्।
स्यादन्तवाननन्तश्च लोकस्तच्च न युज्यते॥२५॥

(Śloka Pathyā)
− ‿ − − ¦ ‿ − − − ¦¦ − ‿ − − ¦ ‿ − ‿
antavān eka-deśas ced eka-deśas tu anantavān |
− − ‿ − ¦ ‿ − − ‿ ¦¦ − − − ‿ ¦ ‿ − ‿
syāt antavān anantas ca lokas tat ca na yujyate ||27.25||

॥अन्तवान्॥ (antavān) ~vat sfx adj m sg nom имеющий конец
॥एकदेशः॥ (eka-deśas)  m sg nom одна сторона, одна часть
॥चेद्॥ (ced) если
॥तु॥ (tu) но
॥अनन्तवान्॥(anantavān) ~vat sfx adj m sg nom не имеющий конец
॥स्यात्॥ (syāt) был бы
॥अनन्तः॥ (anantas) бесконечный
॥च॥(ca) и
॥लोकः॥ (lokas) m sg nom мир
॥तत्॥(tat) то
॥न॥ (na) не
॥युज्यते॥ (yujyate) уместно

Если частично был бы конечный, но частично бесконечный, то мир был бы конечный и бесконечный, и то не уместно.


कथं तावदुपादातुरेकदेशो विनङ्क्ष्यते।
न नङ्क्ष्यते चैकदेश एवं चैतन्न युज्यते॥२६॥

(Śloka Ra-vipulā)
‿ − − ‿ ¦ ‿ − − ‿ ¦¦ − ‿ − − ¦ ‿ − ‿ −
katham tāvat upādātus eka-deśas vinaṅkṣyate |
‿ − ‿ −, ¦ − ‿ − ‿ ¦¦ − − − − ¦ ‿ − ‿
na naṅkṣyate ca eka-deśas evam ca etat na yujyate ||27.26||

॥कथम्॥ (katham) как
॥तावत्॥ (tāvat) тем временем
॥उपादातुः॥ (upādātus) upādātṛ m sg gen у присвоителя
॥एकदेशः॥ (eka-deśas)  m sg nom одна сторона, одна часть
॥विनङ्क्ष्यते॥ (vinaṅkṣyate) √naś fut 3rd sg исчезнет
॥न॥ (
na) не
॥नङ्क्ष्यते॥ (naṅkṣyate)  √naś fut 3rd sg исчезнет
॥च॥(ca) и
॥एवम्॥ (evam) таким образом
॥एतत्॥ (etat) это
॥युज्यते॥ (yujyate) уместно


Как, тем временем, у присвоителя одна часть исчезнет и одна часть не исчезнет,  и таким образом это не уместно.


उपादानैकदेशश्च कथं नाम विनङ्क्ष्यते।
न नङ्क्ष्यते चैकदेशो नैतदप्युपपद्यते॥२७॥

(Śloka Ra-vipulā)
‿ − − − ¦ ‿ − − ‿ ¦¦ ‿ − − ‿ ¦ ‿ − ‿ −
upādāna-ekadeśas ca katham nāma vinaṅkṣyate |
‿ − ‿ −, ¦ − ‿ − − ¦¦ − ‿ − ‿ ¦ ‿ − ‿
na naṅkṣyate ca ekadeśas na etat api upapadyate ||27.27||

॥उपादानैकदेशः॥ (upādāna-ekadeśas) m sg nom одна часть присвоения
॥च॥(ca) и
॥कथम्॥  (katham) как
॥नाम॥ (nāma) в самом деле
॥विनङ्क्ष्यते॥ (vinaṅkṣyate) √naś fut 3rd sg исчезнет
॥न॥ (
na) не
॥नङ्क्ष्यते॥ (naṅkṣyate)  √naś fut 3rd sg исчезнет
॥एतत्॥ (etat) это
॥अपि॥ (api) также
॥उपपद्यते॥ (upapadyate) уместно

И как, на самом деле, одна часть присвоения исчезнет и одна не исчезнет. И это также не уместно.



अन्तवच्चाप्यनन्तं च प्रसिद्धमुभयं यदि।
सिद्धे नैवान्तवत्कामं नैवानन्तवदित्यपि॥२८॥

(Śloka Pathyā)
− ‿ − − ¦ ‿ − − − ¦¦ ‿ − ‿ ‿ ¦ ‿ − ‿
antavat ca api anantam ca prasiddham ubhayam yadi |
− − − − ¦ ‿ − − − ¦¦ − − − ‿ ¦ ‿ − ‿
siddhe na eva antavat kāmam na eva anantavat iti api ||27.28||

॥अन्तवत्॥ (antavat) vat sfx adj n sg nom имеющее конец
॥च॥(ca) и
॥अपि॥ (api) также
॥अनन्तम्॥ (anantam) n sg nom бесконечное  
॥प्रसिद्धम्॥ (prasiddham) √sidh pp n sg nom установленное
॥उभयम्॥ (ubhayam) оба
॥यदि॥ (yadi) если
॥सिद्धे॥ (siddhe) √sidh pp n sg loc в установленном  
॥न॥ (na) не
॥एव॥(eva) же
॥कामम्॥ (kāmam) охотно, по желанию, непременно
॥अनन्तवत् (anantavat) vat sfx adj n sg nom не имеющее конец
॥इति॥ (iti) вот


Если оба и имеющий конец и также бесконечный (были бы) установлены, в  установленном (состоянии были бы) непременно ни имеющее конец, ни также – ни не имеющее конец.


अथवा सर्वभावानां शून्यत्वाच्छाश्वतादयः।
क्व कस्य कतमाः कस्मात्संभविष्यन्ति दृष्टयः॥२९॥

(Śloka Pathyā)
‿ ‿ − − ¦ ‿ − − − ¦¦ − − − − ¦ ‿ − ‿
atha-vā sarva-bhāvānām śūnyatvāt śāśvata-ādayas |
‿ − ‿ ‿ ¦ ‿ − − − ¦¦ − ‿ − − ¦ ‿ − ‿
kva kasya katamās kasmāt saṃbhaviṣyanti dṛṣṭayaḥ ||27.29||

॥अथवा॥ (atha-vā) однако, или же
॥सर्वभावानाम्॥ (sarva-bhāvānām) m pl gen у всех вещей
॥शून्यत्वात्॥ (śūnyatvāt) n sg abl из-за пустотности
॥शाश्वतादयः॥ (śāśvata-ādayas) f pl nom вечность и другие
॥क्व॥ (
kva) где
॥कस्य॥ (kasya) у кого
॥कतमाः॥ (katamās) которые из многих
॥कस्मात्॥ (kasmāt) от чего?
॥संभविष्यन्ति॥ (saṃbhaviṣyanti) √bhū fut 3rd pl возникнут
॥दृष्टयः॥ (dṛṣṭayas) f pl nom взгляды

Или же, из-за пустотности всех вещей, которые из взглядов (такие как) вечность и другие возникнут, где (и) у кого, от чего?



सर्वदृष्टिप्रहाणाय यः सद्धर्ममदेशयत्।
अनुकम्पामुपादाय तं नमस्यामि गौतमम्॥३०॥

(Śloka Pathyā)
− ‿ − − ¦ ‿ − − ‿ ¦¦ − − − ‿ ¦ ‿ − ‿
sarva-dṛṣṭi-prahāṇāya yas sat-dharmam adeśayat |
‿ ‿ − − ¦ ‿ − − ‿ ¦¦ − ‿ − − ¦ ‿ − ‿
anukampām upādāya tam namasyāmi gautamam ||27.30||

॥सर्वदृष्टिप्रहाणाय॥ (sarva-dṛṣṭi-prahāṇāya) n sg dat для избавления от всех взглядов
॥यः॥ (yas) который
॥सद्धर्मम्॥ (sat-dharmam) m sg acc истинную Дхарму
॥अदेशयत्॥ (adeśayat) √diś cau impf 3rd sg преподавал
॥अनुकम्पाम्॥ (
anukampām) f sg acc сострадание
॥उपादाय॥ (upādāya) на основании
॥तम्॥ (tam) ему
॥नमस्यामि॥ (namasyāmi) √nam fut 1st sg буду поклоняться
॥गौतमम्॥ (gautamam) m sg acc Гуатаму

Который, основываясь на сострадании, преподавал истинную дхарму для избавления от всех взглядов, тому Гаутаме я буду поклоняться.